معرفی مختصر تعلیمات تخنیکی و مسلکی
شناخت و پذیرش تعلیمات تخنیکی و مسلکی و نقش آن در رشد و توسعه اقتصاد ملی نخستین گام ضروری برای بازگشایی دروازه های این تعلیمات به روی کسانی است که در حال حاضر به خدمات آن دسترسی ندارد.
در بیشتر موارد گرایش شدید برای پیگیری تحصیلات عالی عمومی منتج به شکل گیری توقعات غیر واقعی در میان پدران و مادران و در نتیجه آوردن فشار بالای شاگردان در مکاتب می گردد.
تجزیه و تحلیل های اخیر از تجربیات تعلیمات فنی و مسلکی در سطح منطقه نشان میدهد که اگر تعلیمات تخنیکی و مسلکی رسمی به خوبی طراحی شده باشد، از نگاه جذب و پذیرش گروه های کنار زده شده مانند زنان و جوانان در بازار کار و بهبود در آمد آنها، به مراتب مفید تر و مؤثر تر از تعلیمات و تحصیلات عالی عمومی است.
(OECD, 2018) در افغانستان مانند بسیار از کشور های منطقه، بیشترین شکاف یا فاصله در توسعه منابع انسانی در مهارت های فنی و مسلکی دیده می شود، و یکی از چالش های مهم برای اداره تازه تأسیس تعلیمات تخنیکی و مسلکی، تغییر وجهه عمومی این تعلیمات از طریق به نمایش گذاشتن اهمیت آن و برجسته ساختن ارزش افزوده ایجاد شده است.
این ارزش افزوده برای شاگردان شامل بهبود توان کاریابی و برای کشور در برگیرنده رشد مهارت ها و توانایی ها و در نتیجه ارتقای درجه اقتصادی است.
در سکتور تخنیکی و مسلکی سه نوع آموزش های تخنیکی و مسلکی است که بر اساس تصمیمات ملی این سه نوع آموزش ها باید ادغام گردیده و تحت یک اداره مستقل رهبری گردد.
این سه نوع آموزش ها عبارتند از:
۱. تعلیمات تخنیکی و مسلکی رسمی (Formal TVET): که توسط مکاتب و انستیتوت ها ارائه میگردد و دارای سند رسمی است.
در حال حاضر این اداره مکاتب و انستیتوت ها را در ۳۴ ولایت افغانستان مدیریت می کند، که خدمات آن در ۲۵۵ ولسوالی می باشد.
در این مکاتب و انستیتوت ها چهار نوع برنامه آموزشی ارائه می شود.
این برنامه ها شامل:
• برنامه تعلیمات خاص (صنوف ۱ --- ۱۲)
• برنامه دوساله (صنوف ۱۳ --- ۱۴)
• برنامه سه ساله (۱۰ -- ۱۲)
• برنامه پنج ساله (صنوف ۱۰ -- ۱۴)
می باشد و مجموع تعداد شاگردان دولتی و خصوصی در این چهار برنامه به ۸۶۲۱۱ تن می رسد.
۲. تعلیمات تخنیکی و مسلکی نیمه رسمی (Non-Formal TVET): این برنامه ها اکثرأ توسط سایر وزارت ها و ادارات دولتی (در حدود ۱۱ وزارت) ارائه می شود، که متشکل از آموزش های مهارت در دوره های کوتاه مدت ۳ تا ۱۲ ماهه می باشد.
بطور مثال وزارت کار و امور اجتماعی این برنامه را در قالب ۴۲ انستیتوت دولتی و در حدود ۳۵۰ انستیتوت خصوصی ارائه می کند.
۳. تعلیمات تخنیکی و مسلکی غیر رسمی (In-Formal TVET): که در بر گیرنده سیستم شاگرد شانی در بازار و سکتور خصوصی می باشد.
اکثر جمیعت این گروه را همین شاگردان شامل در بازار کار تشکیل می دهد.
با توجه به تصمیم متمرکز سازی سکتور تخنیکی و مسلکی در ثور سال ۱۳۹۷ هـ ش، اداره تعلیمات تخنیکی و مسلکی با فرمان رئیس جمهور ایجاد گردید.
معینیت سابق تعلیمات تخنیکی و مسلکی از بدنه وزارت معارف جدا شد تا به یک نهاد مستقل برای رسیدگی به تمام آموزش های فنی، مسلکی و حرفوی در کشور تبدیل گردد.
این تصمیم دولت نشان دهنده پذیرش اهمیت روز افزون این تعلیمات در تطبیق اجندای ملی رشد و نیز رسیدگی به نیاز های جوانان بیکار و فاقد مهارت در کشور است.
با این کار وظایف جدیدی از جمله مسؤلیت هماهنگی و تنظیم سکتور تعلیمات فنی و مسلکی نیز بر دوش اداره تعلیمات تخنیکی و مسلکی گذاشته شد.